Czy można odwołać testament i jak to zrobić? – Praktyczny przewodnik

Testament to jeden z najważniejszych dokumentów w prawie spadkowym, dający możliwość rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Jednak życie bywa nieprzewidywalne, a nasze decyzje i okoliczności mogą się zmieniać. Czy testament raz sporządzony jest już nieodwołalny? Absolutnie nie. W mojej wieloletniej praktyce jako radca prawny w Poznaniu wielokrotnie spotykałem się z sytuacjami, gdy klienci potrzebowali zmienić swoje ostatnie rozporządzenia.

Podstawa prawna odwołania testamentu

Ustawodawca przewidział możliwość zmiany decyzji testamentowych, co zostało uregulowane w art. 946 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

Art. 946 [Sposoby odwołania testamentu]

Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Przepis ten określa trzy podstawowe metody odwołania testamentu, które omówię szczegółowo poniżej.

Sporządzenie nowego testamentu

Najprostszym i najbezpieczniejszym prawnie sposobem odwołania wcześniejszego testamentu jest sporządzenie nowego. W mojej kancelarii najczęściej doradzam właśnie takie rozwiązanie, gdyż daje ono największą pewność prawną.

Nowy testament może:

Zawierać wyraźne odwołanie do poprzedniego testamentu (np. “Odwołuję mój testament sporządzony dnia…”)
Zawierać postanowienia sprzeczne z wcześniejszym testamentem (wówczas nowe rozporządzenia zastępują stare)
Rozporządzać całym majątkiem w sposób całkowicie odmienny

W praktyce często obserwuję, że klienci nie pamiętają dokładnej daty poprzedniego testamentu. Dlatego zawsze sugeruję umieszczanie w nowym testamencie formuły: “Odwołuję wszystkie moje wcześniejsze testamenty”.

Fizyczne zniszczenie testamentu

Druga metoda polega na fizycznym zniszczeniu dokumentu lub pozbawieniu go cech, od których zależy jego ważność. Jest to sposób prosty, ale obciążony pewnym ryzykiem.

Z mojego doświadczenia w prowadzeniu spraw spadkowych mogę wskazać, że odwołanie testamentu poprzez jego zniszczenie może mieć miejsce przez:

Podarcie dokumentu
Spalenie
Przekreślenie całego tekstu
Usunięcie podpisu

Ważne! Sam zamiar zniszczenia nie wystarczy – musi być on połączony z faktycznym aktem zniszczenia lub pozbawienia testamentu cech ważności.

W jednej z prowadzonych przeze mnie spraw spadkowych pojawiła się sytuacja, gdy spadkodawca przekreślił tylko część swojego testamentu. Sąd uznał, że nie był to wystarczający wyraz woli odwołania całego testamentu, a jedynie jego części.

Dokonanie zmian w testamencie

Trzecia metoda polega na dokonaniu w testamencie takich zmian, z których jasno wynika wola odwołania wcześniejszych postanowień. Jest to metoda najbardziej problematyczna i odradzam jej stosowanie, o ile to możliwe.

W mojej praktyce zawodowej spotykałem się z licznymi sporami dotyczącymi interpretacji zmian naniesionych na testament. Sądy bardzo dokładnie badają, czy zmiany te zostały dokonane przez samego spadkodawcę oraz czy rzeczywiście wyrażają one wolę odwołania wcześniejszych rozporządzeń.

Praktyczne porady

Na podstawie mojego doświadczenia zawodowego, mogę podzielić się kilkoma praktycznymi wskazówkami:

Najlepszym rozwiązaniem jest sporządzenie całkowicie nowego testamentu z wyraźnym odwołaniem poprzednich.
Jeśli decydujesz się na zniszczenie testamentu, upewnij się, że zostanie on zniszczony całkowicie i w sposób niepozostawiający wątpliwości co do Twojej intencji.
Pamiętaj, że w przypadku testamentu notarialnego, zniszczenie posiadanej kopii nie jest wystarczające – oryginał pozostaje u notariusza. W takim przypadku konieczne jest sporządzenie aktu odwołania testamentu lub nowego testamentu.
Warto rozważyć formę testamentu notarialnego, który daje największą pewność prawną zarówno przy sporządzaniu, jak i odwoływaniu ostatniej woli.

Odwołanie testamentu a jego nieważność

Na zakończenie warto podkreślić, że odwołanie testamentu to co innego niż jego nieważność. Testament może być nieważny z mocy prawa (np. gdy został sporządzony pod wpływem groźby lub przez osobę nieposiadającą zdolności do czynności prawnych), podczas gdy odwołanie to świadoma decyzja spadkodawcy o zmianie swojej ostatniej woli.

Disclaimer:

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sytuacja prawna jest indywidualna i wymaga dokładnej analizy stanu faktycznego. W przypadku pytań dotyczących prawa spadkowego, testamentów czy dziedziczenia, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Kancelaria Radcy Prawnego Bartosz Kowalak
ul. Mickiewicza 18a/3
60-834 Poznań
tel. +48 61 2224963

Wieloletnie doświadczenie w sprawach spadkowych pozwoli mi pomóc Państwu w rozwiązaniu nawet najbardziej skomplikowanych kwestii związanych z dziedziczeniem.