Kancelaria Prawa Spadkowego i Majątkowego

Porady prawne

Czy od zachowku należy zapłacić podatek?

Czy od zachowku należy zapłacić podatek?

Bartosz Kowalak prawnik od zachowku

Podstawowym celem instytucji zachowku jest przede wszystkim ochrona interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami dokonywanych przez niego rozporządzeń – zarówno tych dokonanych w ramach swobody testowania, ale również wynikających z darowizn poczynionych jeszcze za jego życia. Uprawniony może uzyskać zachowek w wysokości ½ lub ⅔ (w przypadku gdy jest osobą małoletnią albo trwale niezdolną do pracy) wartości udziału w majątku spadkowym.

Zgodnie z podstawowym przepisem mającym odniesienie do zachowku – art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, o ile byliby powołani do spadku z ustawy.

Nierzadko u osób, które uzyskały zachowek rodzi się wątpliwość, czy muszą one zapłacić podatek?

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zwolnione od podatku od spadku są osoby najbliższe spadkodawcy, a więc zstępni, małżonek, wstępni , dziadkowie.

Ta sama zasada będzie miała zastosowanie również w przypadku zachowku.

Podstawowe znaczenie ma tutaj 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym:

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 chwila powstania obowiązku podatkowego ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 kwoty wolne od podatku ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

1a. Jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

2. Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

3. W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1–2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

4. Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

1) wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 kwoty wolne od podatku ust. 1 pkt 1 lub

2) nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Jednakże, zwolnienie z obowiązku podatkowego w tym przypadku nie następuje automatycznie, konieczne jest nie tylko spełnienie przesłanek wskazanych w powyższym przepisie, lecz również spełnienie pewnych warunków.

Konieczne jest zatem dokonanie odpowiedniego zgłoszenia do Urzędu Skarbowego, poprzez złożenie stosownej deklaracji.

Co ważne zgłoszenia tego należy dokonać w terminie 6 MIESIĘCY od chwili rzeczywistego otrzymania zachowku.

Zgłoszenia dokonuje się na stosownym formularzu, którym w tym przypadku jest formularz SD-Z2, określony przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych, do właściwego urzędu skarbowego.

W takiej sytuacji Urzędem skarbowym właściwym w tej sprawie będzie urząd skarbowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego spadkodawcy a w przypadku braku takiego miejsca – według ostatniego miejsca jego pobytu.

Co w przypadku, gdy uprawniony nie dokona we właściwym terminie zgłoszenia?

Ważnym jest, aby dokonać zgłoszenia w wymaganym terminie 6 miesięcy. Jeżeli uprawniony nie dokona zgłoszenia w powyższym terminie, wówczas należny podatek zostanie naliczony przez Urząd Skarbowy.

Jednakże, nie w każdym przypadku tak się stanie. W przypadku gdy kwota zachowku nie przekroczy kwoty wolnej od podatku, tj. kwoty 9. 637 zł, wtedy podatek nie zostanie naliczony.

Niemniej jednak przekroczenie 6 miesięcznego terminu liczonego od chwili przyjęcia zachowka, będzie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego po stronie uprawnionego i tym samym nie będzie można wnioskować o przywrócenie tego terminu. W takiej sytuacji uprawniony, a tym samym zobowiązany do zapłaty podatku zostanie zakwalifikowany do jednej z trzech grup podatkowych w zależności od tego, jakie relacje rodzinne łączyły go ze spadkodawcą

Wysokość podatku od zachowku będzie zatem taka sama jak wysokość podatku od spadku.

Kwota podatku będzie wynosiła odpowiednio:

Kwota podatku, w zależności od wysokości zachowku:
Dla: do 10 278 zł od 10 278 zł do 20 556 zł pow. 20 556 zł
I grupy podatkowej 3% 308,30 zł plus 5% nadwyżki ponad 10 278 zł 822,20 zł plus 7% nadwyżki ponad 20 556 zł

Co istotne, na zwolnienie od podatku nie ma wpływu fakt, iż uprawniony otrzymał zachowek od osoby obcej, z którą nie jest spokrewniony. W tym przypadku zasadnicze znaczenie ma pokrewieństwo jakie zachodzi na linii spadkodawca – osoba, uprawniona do zachowku. Taki stan rzeczy potwierdza między innymi Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 13 maja 2011 r., nr IBPBII/1/436-183/11/MCz.