Czy sąd określa skład masy spadkowej?

W mojej praktyce jako radca prawny w Poznaniu często spotykam się z nieporozumieniem dotyczącym zakresu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Wielu klientów błędnie zakłada, że sąd w ramach tego postępowania dokona również szczegółowego spisu majątku spadkowego i rozstrzygnie, kto otrzyma konkretne składniki tego majątku.

Zakres postępowania o stwierdzenie nabycia spadku

Odpowiedź na tytułowe pytanie jest jednoznaczna: Nie, sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku nie określa składu masy spadkowej. Sąd jedynie stwierdza, kto dziedziczy i w jakim ułamku. Innymi słowy, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wskazuje osoby, które nabyły spadek (spadkobierców) oraz wielkość ich udziałów w spadku wyrażoną ułamkiem (np. 1/2, 1/4 itd.).

W ramach tego postępowania sąd bada:

• Kto jest spadkobiercą (na podstawie ustawy lub testamentu)
• W jakich częściach dziedziczą poszczególni spadkobiercy
• Czy spadkobiercy przyjęli lub odrzucili spadek
• Czy testament (jeśli istnieje) jest ważny

Sąd nie zajmuje się natomiast:

• Spisem konkretnych składników majątku spadkowego
• Przydzielaniem poszczególnych przedmiotów konkretnym spadkobiercom
• Ustalaniem wartości poszczególnych składników majątku
• Rozliczaniem długów spadkowych między spadkobiercami

Praktyczne skutki ograniczonego zakresu postępowania

Konsekwencją takiego ukształtowania postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest to, że po jego zakończeniu spadkobiercy stają się współwłaścicielami całego majątku spadkowego w częściach ułamkowych odpowiadających ich udziałom w spadku. Oznacza to, że każdy ze spadkobierców ma prawo do każdego przedmiotu wchodzącego w skład spadku – proporcjonalnie do wielkości swojego udziału.

W mojej praktyce zawodowej wielokrotnie spotykałem się z sytuacjami, gdy klienci byli zaskoczeni faktem, że po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nadal nie mogą swobodnie dysponować poszczególnymi składnikami majątku.

Dział spadku – odrębne postępowanie

Aby precyzyjnie określić, które konkretne składniki majątku przypadną poszczególnym spadkobiercom, konieczne jest przeprowadzenie odrębnego postępowania – działu spadku. Dopiero w ramach tego postępowania sąd:

• Ustala dokładny skład masy spadkowej
• Określa wartość poszczególnych składników majątku
• Przyznaje konkretne przedmioty konkretnym spadkobiercom
• Ustala ewentualne spłaty lub dopłaty między spadkobiercami
• Rozstrzyga o rozliczeniach między spadkobiercami z tytułu posiadania i zarządu majątkiem spadkowym

Z mojego doświadczenia wynika, że dział spadku jest często znacznie bardziej skomplikowany i czasochłonny niż samo stwierdzenie nabycia spadku, szczególnie gdy w skład spadku wchodzą nieruchomości, przedsiębiorstwa lub cenne ruchomości.

Alternatywy dla sądowego działu spadku

Warto pamiętać, że dział spadku nie musi odbywać się na drodze sądowej. Spadkobiercy mogą dokonać podziału majątku:

• Umownie – przez zawarcie umowy o dział spadku (w formie aktu notarialnego, jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość)
• Częściowo – poprzez wyodrębnienie z masy spadkowej pewnych składników i dokonanie ich podziału

W mojej kancelarii często doradzam klientom rozważenie umownego działu spadku, który jest zwykle szybszy i mniej kosztowny niż postępowanie sądowe.

Praktyczne wskazówki

Na podstawie mojego doświadczenia jako radca prawny, mogę podzielić się kilkoma praktycznymi wskazówkami:

1. Przygotuj spis majątku na własny użytek – mimo że sąd nie będzie ustalał składu masy spadkowej w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, warto dla własnej wiedzy sporządzić taki spis

2. Zbieraj dokumenty dotyczące majątku – wyciągi z ksiąg wieczystych, dowody rejestracyjne pojazdów, wyciągi bankowe, polisy ubezpieczeniowe – będą przydatne przy późniejszym dziale spadku

3. Rozważ umowny dział spadku – jeśli relacje między spadkobiercami są dobre, umowny dział spadku może zaoszczędzić czas i pieniądze

4. Pamiętaj o długach spadkowych – przy dziale spadku należy uwzględnić również zobowiązania, które wchodzą w skład masy spadkowej

Podsumowanie

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku to dwa odrębne postępowania, mające różne cele i zakres. Pierwsze ustala jedynie krąg spadkobierców i wielkość ich udziałów, drugie natomiast konkretyzuje te udziały poprzez przyznanie spadkobiercom określonych składników majątku.

---

Disclaimer:

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sytuacja prawna jest indywidualna i wymaga dokładnej analizy stanu faktycznego. W przypadku pytań dotyczących dziedziczenia, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Kancelaria Radcy Prawnego Bartosz Kowalak
ul. Mickiewicza 18a/3
60-834 Poznań
tel. +48 61 2224963

Oferuję kompleksową obsługę prawną w sprawach spadkowych, od stwierdzenia nabycia spadku po dział spadku, pomagając w sprawnym i korzystnym uregulowaniu spraw majątkowych po zmarłym.