Odrzucenie spadku w układzie wielostopniowym – praktyczne aspekty

 

Często w mojej kancelarii spotykam się z pytaniami dotyczącymi możliwości odrzucenia spadku w sytuacjach, gdy w grę wchodzi kilku potencjalnych spadkobierców. Niedawno otrzymałem następujące zapytanie:

“Witam. Chciałam się dowiedzieć czy mogę odrzucić spadek po zmarłym bracie, PRZED odrzuceniem spadku przez jego córki i wnuki?”

Jest to ciekawe zagadnienie, które dotyczy sekwencyjności odrzucania spadku w układzie wielostopniowym spadkobierców.

Kolejność powołania do spadku a możliwość odrzucenia

Zgodnie z polskim prawem spadkowym, istnieje ściśle określona kolejność powołania do spadku. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy i jego małżonek, a rodzeństwo zostaje powołane do spadku dopiero, gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych.

W opisanej sytuacji, jeśli zmarły brat pozostawił córki i wnuki, to właśnie oni są spadkobiercami w pierwszej kolejności. Rodzeństwo zmarłego (w tym osoba zadająca pytanie) może zostać powołane do spadku tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy pierwszego stopnia skutecznie odrzucą spadek.

Przedwczesne oświadczenie o odrzuceniu spadku

Tu pojawia się kluczowe pytanie: czy można odrzucić spadek “z wyprzedzeniem”, zanim zostanie się do niego faktycznie powołanym?

W kwestii przedwczesnego złożenia oświadczenia wypowiedział się nawet Sąd Najwyższy. Teza uchwały z dnia 19 października 2018 r., sygn. akt III CZP 36/18 jest następująca:

“Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 KC, jest bezskuteczne.”

Oznacza to, że nie można skutecznie odrzucić spadku przed momentem, w którym zostaje się faktycznie powołanym do dziedziczenia. W praktyce oznacza to, że rodzeństwo zmarłego musi poczekać, aż wszyscy zstępni (dzieci, wnuki) złożą oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Praktyczne konsekwencje

Z mojej praktyki zawodowej wynika, że klienci często nie zdają sobie sprawy z tego ograniczenia i próbują “zabezpieczyć się” składając przedwczesne oświadczenia. Są one jednak prawnie bezskuteczne.

Osoba, która złoży takie przedwczesne oświadczenie o odrzuceniu spadku, będzie musiała je ponownie złożyć po tym, jak zostanie faktycznie powołana do spadku (czyli po odrzuceniu przez wszystkich spadkobierców poprzedzających ją w kolejności).

Ważne terminy

Pamiętajmy, że po faktycznym powołaniu do spadku (czyli w omawianym przypadku – po odrzuceniu spadku przez córki i wnuki zmarłego brata), biegnie 6-miesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Ten termin rozpoczyna się od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.

Praktyczna porada

W swojej kancelarii zawsze doradzam klientom znajdującym się w podobnej sytuacji następujące kroki:

1. Monitorowanie sytuacji i śledzenie, czy wcześniejsi spadkobiercy złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku.
2. Przygotowanie się do szybkiego działania po uzyskaniu informacji o powołaniu do spadku.
3. Skompletowanie niezbędnej dokumentacji.
4. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku niezwłocznie po faktycznym powołaniu, ale nie wcześniej.

---

Zastrzeżenie: Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa spadkowa może mieć swoją specyfikę i wymagać indywidualnej analizy.

Jeśli mają Państwo pytania dotyczące odrzucenia spadku lub innych zagadnień z zakresu prawa spadkowego, zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Kancelaria Radcy Prawnego Bartosz Kowalak
ul. Mickiewicza 18a/3
60-834 Poznań
tel. +48 61 2224963