Podatek od zachowku w 2025 roku – co powinieneś wiedzieć, zanim przyjmiesz należną Ci kwotę?

Prawo spadkowe to jedna z tych dziedzin, która wzbudza najwięcej emocji wśród moich klientów. Nic dziwnego – łączy trudne życiowe sytuacje z zawiłą materią prawno-podatkową. W mojej kancelarii w Poznaniu regularnie spotykam się z pytaniem: “Czy od zachowku trzeba płacić podatek? Ile to będzie w 2025 roku?”. Problem ten spędza sen z powiek wielu osobom uprawnionym do zachowku, dlatego postanowiłem przybliżyć Wam aktualne zasady opodatkowania zachowku obowiązujące w 2025 roku.

Zachowek – przypomnienie podstawowych zasad

Zanim przejdziemy do kwestii podatkowych, przypomnijmy sobie krótko, czym właściwie jest zachowek. To instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie.

Krąg osób uprawnionych do zachowku obejmuje zstępnych (dzieci, wnuki), małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek wynosi co do zasady połowę wartości udziału spadkowego, który przypadałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym. W przypadku małoletnich lub osób trwale niezdolnych do pracy wysokość zachowku wzrasta do dwóch trzecich tego udziału.

Często w mojej praktyce zawodowej w Poznaniu spotykam się z sytuacjami, gdy klienci nie są pewni, czy i ile podatku muszą zapłacić od otrzymanego zachowku. No właśnie – przyjrzyjmy się aktualnym zasadom obowiązującym w 2025 roku.

Podstawowe zasady opodatkowania zachowku w 2025 roku

Zachowek, podobnie jak spadek czy darowizna, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn wyraźnie wskazuje, że takiemu podatkowi podlega nabycie praw majątkowych tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie otrzymał go w postaci darowizny poczynionej przez spadkodawcę, w drodze dziedziczenia lub w postaci zapisu.

W mojej wieloletniej praktyce w kancelarii w Poznaniu zauważyłem, że wielu klientów błędnie zakłada, że skoro zachowek to “należna im część spadku”, to nie muszą od niego płacić żadnego podatku. Niestety, urząd skarbowy ma inne zdanie na ten temat. Zachowek jest traktowany jako nabycie majątku i podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w ustawie.

Moja wspólniczka adwokat wspominała kiedyś o przypadku klienta, który będąc przekonany, że zachowek to jego “naturalne prawo”, nie zgłosił jego otrzymania w urzędzie skarbowym. Dopiero później, gdy fiskus się o tym dowiedział, musiał nie tylko zapłacić podatek, ale i odsetki za zwłokę. To się w głowie nie mieści, ale takie rzeczy się zdarzają.

Zwolnienie z podatku od zachowku dla najbliższej rodziny w 2025 roku

Na szczęście, od 1 lipca 2023 roku obowiązują korzystniejsze przepisy podatkowe, które zostały utrzymane w 2025 roku. Osoby należące do tzw. “grupy zerowej”, czyli najbliższa rodzina spadkodawcy, mogą skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od zachowku, niezależnie od jego wysokości.

Do grupy zerowej zaliczają się:

małżonek
zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)
wstępni (rodzice, dziadkowie)
rodzeństwo
pasierb
ojczym i macocha

Aby skorzystać z tego zwolnienia, należy spełnić dwa warunki:

Zgłosić nabycie zachowku właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (wykorzystując formularz SD-Z2)
W przypadku zachowku wypłacanego w formie pieniężnej – udokumentować jego otrzymanie (najlepiej dowodem przelewu bankowego lub przekazem pocztowym)

Lubię powtarzać, że w prawie spadkowym liczy się nie tylko kodeks, ale i zdrowy rozsądek. Dlatego za każdym razem podkreślam moim klientom w Poznaniu – pilnujcie tych terminów! Przekroczenie 6-miesięcznego terminu na zgłoszenie może oznaczać utratę prawa do zwolnienia i konieczność zapłaty podatku.

Znajomy adwokat z Poznania opowiadał mi o sytuacji, gdy klient uprawniony do zachowku, należący do zerowej grupy podatkowej, nie dopełnił formalności zgłoszenia w terminie. W rezultacie musiał zapłacić podatek, mimo że przy zachowaniu należytej staranności mógłby być z niego całkowicie zwolniony.

Stawki podatku od zachowku w 2025 roku dla osób spoza “grupy zerowej”

Jeżeli nie należysz do zerowej grupy podatkowej lub nie dopełnisz formalności związanych ze zwolnieniem, będziesz zobowiązany zapłacić podatek. Wysokość podatku od zachowku zależy od dwóch czynników:

Grupy podatkowej, do której należysz
Wartości otrzymanego zachowku

Według stanu na 2025 rok obowiązują następujące stawki podatku:

I grupa podatkowa (m.in. teściowie, zięć, synowa):

do 11 833 zł – podatek wynosi 3%
od 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 355 zł + 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł
powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 946,60 zł + 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł

II grupa podatkowa (dalsza rodzina, np. rodzeństwo rodziców):

do 11 833 zł – podatek wynosi 7%
od 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 828,40 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł
powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 1 893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł

III grupa podatkowa (osoby niespokrewnione):

do 11 833 zł – podatek wynosi 12%
od 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 1 420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł
powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 3 313,20 zł + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł

Często klienci pytają mnie o to wprost: “Czy muszę płacić podatek, skoro zachowek mi się należy?”. Odpowiedź brzmi: tak, jeśli nie należysz do grupy zerowej lub nie dopełnisz formalności związanych ze zwolnieniem.

Kwoty wolne od podatku przy zachowku w 2025 roku

W 2025 roku nadal obowiązują podwyższone kwoty wolne od podatku, które zostały wprowadzone 1 lipca 2023 roku. Oznacza to, że podatek od zachowku nie jest naliczany, jeśli wartość nabytych praw majątkowych nie przekracza:

36 120 zł – dla osób należących do I grupy podatkowej
27 090 zł – dla osób z II grupy podatkowej
5 733 zł – dla osób zaliczonych do III grupy podatkowej

Warto pamiętać, że jeśli ktoś kilkukrotnie nabywa majątek od tego samego zbywcy, to do wartości ostatnio otrzymanych składników dodaje się wartość tych, które zostały wcześniej nabyte w tym samym roku oraz w ciągu poprzednich 5 lat. Podatek oblicza się od łącznej wartości.

Sprawy spadkowe czasem przypominają mi szachy – jeden nieprzemyślany ruch i cała strategia się sypie. Dlatego tak ważne jest, aby dokładnie śledzić, jaką wartość majątku otrzymujemy od danej osoby w określonym czasie.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy przy zachowku?

W mojej kancelarii w Poznaniu często spotykam się z pytaniem, od jakiego momentu liczy się termin na zgłoszenie zachowku do opodatkowania. Obowiązek podatkowy przy zachowku powstaje:

z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli dochodziliśmy zachowku na drodze sądowej
z chwilą złożenia przez spadkobiercę oświadczenia w formie aktu notarialnego, jeśli zachowek został wypłacony dobrowolnie
z chwilą wykonania zapisu, jeżeli zachowek został zapisany w testamencie

Od tego momentu mamy 6 miesięcy na zgłoszenie nabycia zachowku do urzędu skarbowego (jeśli chcemy skorzystać ze zwolnienia dla grupy zerowej) lub miesiąc na złożenie zeznania podatkowego SD-3 (w przypadku osób z pozostałych grup podatkowych).

Zastanawiałeś się kiedyś, co by się stało, gdyby zachowek został wypłacony w ratach? W takiej sytuacji obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania każdej raty i to od jej wartości nalicza się podatek.

Praktyczne problemy związane z opodatkowaniem zachowku w 2025 roku

W swojej codziennej praktyce spotykam się z różnymi problemami związanymi z opodatkowaniem zachowku. Jednym z nich jest kwestia udokumentowania jego otrzymania, szczególnie gdy jest on wypłacany w gotówce.

W Poznaniu często spotykam się ze sporami o spadek po nieruchomościach, gdzie spadkobiercy wypłacają zachowek “z ręki do ręki”. Brzmi prosto, ale w praktyce bywa różnie – potem trudno udowodnić fiskusowi fakt otrzymania pieniędzy. Zawsze doradzam swoim klientom, aby wszelkie płatności związane z zachowkiem były dokonywane przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Dzięki temu nie tylko mamy dowód wypłaty, ale również spełniamy warunek zwolnienia z podatku dla grupy zerowej.

Innym częstym problemem jest niezrozumienie, że zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny nie następuje automatycznie – trzeba o nie zadbać poprzez terminowe zgłoszenie do urzędu skarbowego. W mojej wieloletniej praktyce w Poznaniu spotkałem wiele osób, które straciły prawo do zwolnienia tylko dlatego, że przegapiły termin zgłoszenia.

Podsumowanie – co zrobić, aby zminimalizować obciążenia podatkowe przy zachowku w 2025 roku?

Podsumowując, jeśli otrzymałeś zachowek w 2025 roku, powinieneś:

Sprawdzić, do której grupy podatkowej należysz (szczególnie, czy kwalifikujesz się do grupy zerowej)
Jeśli należysz do grupy zerowej – zgłosić nabycie zachowku do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (na formularzu SD-Z2)
Udokumentować otrzymanie zachowku (najlepiej dowodem przelewu bankowego)
Jeśli nie należysz do grupy zerowej – obliczyć podatek z uwzględnieniem kwoty wolnej i złożyć zeznanie podatkowe SD-3 w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego

Jako radca prawny nieraz doradzałem klientom w sprawach związanych z zachowkiem i jego opodatkowaniem. Z całą odpowiedzialnością mogę stwierdzić, że przy zachowaniu odpowiedniej staranności i terminowości, można uniknąć płacenia podatku od zachowku (jeśli należymy do najbliższej rodziny spadkodawcy) lub zminimalizować jego wysokość (w pozostałych przypadkach).

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa spadkowa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegółowych informacji zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Zapraszam do Kancelarii Prawa Spadkowego Radcy Prawnego Bartosz Kowalak: Radca Prawny Bartosz Kowalak ul. Mickiewicza 18a/3, 60-834 Poznań tel. +48 61 2224963