Umowa dożywocia a zachowek

Bartosz Kowalak radca prawny zajmujący się prawem spadkowym

Z punktu widzenia prawników naszej Kancelarii wykonujących swoją praktykę w Poznaniu, najczęstszym problem z jakim zwracając się do nas Klienci, jest sytuacja, w której rodzice darowali jednemu dziecku przed śmiercią nieruchomość, nie pozostawiając nic pozostałym swym dzieciom i jednocześnie nie pozostawiając żadnego majątku spadkowego.

Jak bowiem wiadomo, zgodnie z art. 994 § 1 Kodeksu cywilnego, przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku.

Oznacza, to iż w powyższym przykładzie darowiznę nieruchomości dla pierwszego dziecka dolicza się do spadku i to niezależnie od tego kiedy została darowana.

Inaczej jednak sytuacja przedstawia się w kontekście umowy dożywocia, która bardzo często przejawia się w sprawach dotyczących zachowku.

Umowa dożywocia została określona w art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Mimo, że wyżej wskazane obie umowy są do siebie bardzo zbliżone to wartości nieruchomości przeniesionej w drodze umowy dożywocia nie dolicza się do spadku.

W drodze umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Zatem występuje tutaj przesłanka nieodpłatności.

Z kolei umowa dożywocia nie jest umową nieodpłatną, zazwyczaj można ująć ją jako coś za coś, a więc przeniesienie własności nieruchomości w zamian np. za dożywotnią opiekę.

Tym samym umowa dożywocia jest dobrym sposobem na to aby uchylić się od zapłaty ewentualnego zachowku.