Zagubiony testament- a ustalenie porządku dziedziczenia. Rozważania w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu

Czy zaginiony testament pozostaje w mocy?

 

Testament jako dokument ma to do siebie, iż może ulec zaginięciu. Włożony gdzieś wiele lat temu pomiędzy inne dokumenty. W między czasie: przeprowadzki, zdarzenia losowe i gdy przyjdzie dzień, gdy spadkobiercy z nami już nie ma okazuje się, iż jego ostatniej woli nie można zlokalizować. Pół biedy, gdy był to testament notarialny – możemy uzyskać wypis z kancelarii notarialnej, a niekiedy ustalić jego istnienie w rejestrze testamentów notarialnych. Inaczej jednak, gdy ostatnia wola została po prostu spisana ręcznie.

 

Z takim problemem borykał się Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy ( II Ca 1542/21) POSTANOWIENIE z Dnia 25 listopada 2021 r. rozpoznający apelację od postanowienia 

Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z 24 maja 2021 r. sygn. akt I Ns 124/20

 

Stan faktyczny wyglądał wówczas następująco:

“Spadkodawca spotkał się z córką w restauracji, prosząc ją by była świadkiem na jego ślubie. Ta odmówiła, mając żal do ojca za jego związek z inną kobietą. Spadkodawca wówczas  wręczył córce kopertę  z testamentem, który był sporządzony pismem ręcznym, bez daty, z jednym zdaniem: “córka jest jedynym spadkobiercą” , z podpisem spadkodawcy.

 

Córka przeczytała testament tylko raz i oznajmiła ojcu, że nie wyklucza roszczenia małżonki o zachowek. Spadkodawca obiecał skonsultować się z notariuszem w tej kwestii. Testament został schowany przez córkę do torby na laptopa.  Następnego dnia córka opowiedziała matce o testamencie i rozmawiała z nią o nim podczas podróży na narty. 

Uczestniczka postępowania nie pokazała nikomu testamentu. Po spotkaniu z ojcem pozostawiła go w torbie na laptopa w domu przy ulicy (…) w P., gdzie wówczas mieszkała, i zapomniała o nim.”

 

Co na temat zaginięcia testamentu mówią sądy?

Sądy obu Instancji wskazały na orzecznictwo Sądu Najwyższego i wypowiedzi przedstawicieli nauki prawa, którzy  opowiedzieli się za możliwością ustalenia treści zniszczonego lub zagubionego testamentu, również własnoręcznego, oraz faktu sporządzenia testamentu w przepisanej formie za pomocą wszelkich środków dowodowych, nie wyłączając dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron.

Okoliczności te ustala sąd spadku jako przesłankę rozstrzygnięcia o dziedziczeniu w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku albo w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Testament, który zaginął, może stanowić podstawę dziedziczenia po udowodnieniu w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku faktu jego sporządzenia, ważności i treści rozporządzeń. Za takim rozwiązaniem przemawia również teoria woli i zasada życzliwej interpretacji testamentu zawarta w art. 948 k.c.

 

 

Podobnie wyglądała sprawa w rozpatrywanym przez Sądy stanie faktycznym.

 

Sąd orzekający stwierdził, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie pozwoliło na ustalenie, że spadkodawca sporządził testament własnoręczny, w którym do całości spadku powołał swoją córkę, uczestniczkę postępowania . Sąd podkreślił, że wprawdzie brak było pisemnych dowodów potwierdzających fakt sporządzenia testamentu i jego treść, ale uczestniczka postępowania przedłożyła wydruki wiadomości SMS-owych (obejmujące korespondencję prowadzoną pomiędzy uczestniczką  a jej ojcem oraz pomiędzy uczestniczką a jej przyjaciółką, które potwierdzały, iż testament został sporządzony.

W zakresie treści zaginionego testamentu przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że wolą spadkodawcy wyrażoną w testamencie było przekazanie całego majątku córce – uczestniczce postępowania . Dokonane ustalenia pozwoliły nadto na stwierdzenie, że pozostawiony przez spadkodawcę testament własnoręczny spełniał wszystkie wymagania co do formy wynikające z art. 949 § 1 k.c.: został sporządzony w całości własnoręcznie przez spadkodawcę J. W., ze wskazaniem daty jego sporządzenia oraz został przez spadkodawcę podpisany. Wprawdzie świadkowie nie widzieli testamentu i nie mogli potwierdzić tego, czy spełniał on wszystkie wymagania formalne, ale brak było podstaw do odmówienia wiary uczestniczce postępowania w zakresie, w jakim twierdziła ona, że testament sporządzony był w całości własnoręcznie i zawierał podpis spadkodawcy, zwłaszcza mając na uwadze liberalne podejście przyjmowane w orzecznictwie w odniesieniu do podpisu spadkodawcy i cechy spadkodawcy (J. W. był osobą posiadającą wyższe wykształcenie i brak jest podstaw do ustalenia, że pozostawiłby testament, który nie spełniał wymagań formalnych). Nie sposób było wprawdzie ustalić daty sporządzenia testamentu, ale to nie wpływało na jego ważność.

 

 

Tak wiec sam fakt, iż dysponujemy jedynie wiedzą o treści zaginionego testamentu, lub mamy tylko kserówke jego treści nie oznacza, iż sąd nie ustali ostatniej woli zmarłego.

 

 

Jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy prawnej, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Kowalak Jędrzejewska i  Partnerzy, telefonicznie pod numerem  +48 61 2224963 lub mailowo – kancelaria@prawnikpoznanski.pl