Śmierć członka rodziny wywołuje wiele bólu i cierpienia, ale również pociąga za sobą wiele obowiązków spoczywających na bliskich zmarłego. Sprawy spadkowe są trudne emocjonalnie, jednak wymagają podjęcia przez spadkobierców kroków prawnych oraz wypełnienia wszelkich formalności z nimi związanych, co więcej w określonym przez prawo terminie, stąd też nie należy ich bagatelizować, gdyż ich pominięcie może skutkować przykrymi dla spadkobierców skutkami prawnymi.
Jedną z takich sytuacji przy dziedziczeniu zarówno tym na podstawie testamentu jak i tym na podstawie ustawy, jest wywiązanie się z ciążącego na spadkobiercach obowiązku podatkowego. Co do zasady, spadkobiercy zobowiązani są do uiszczenia odpowiedniego podatku od odziedziczonego majątku spadkowego. Co prawda, ustawodawca wprowadził wiele wyjątków od zasady zwalniając niektóre podmioty od zapłaty podatku, jednak jest to możliwe wyłącznie w określonych sytuacjach.
Kto jest zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn?
Zobowiązanymi do zapłaty podatku są nie tylko spadkobiercy powołani do spadku, ale także osoby, które otrzymały rzecz lub określone prawo majątkowe, o ile osoba ta nie została zwolniona na podstawie ustawy z obowiązku podatkowego.
Jakie elementy majątku spadkowego podlegają opodatkowaniu?
Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, a dokładnie art. 1 ust. 1, nadkłada obowiązek odprowadzenia podatku przez spadkobierców lub osób, które nabyły własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub inne prawo majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego,
- darowizny, polecenia darczyńcy,
- zasiedzenia,
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Ponadto, ust. 2 przytoczonego przepisu nadkłada obowiązek podatkowy w przypadku nabycia praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Kiedy powstaje obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn?
Co do zasady, w przypadku podatku od spadku, obowiązek zapłaty powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, a w przypadku, gdy dziedziczenie zostało potwierdzone aktem poświadczenia dziedziczenia – z chwilą jego zarejestrowania.
Tak bywa co do zasady, jednakże w zależności od danej instytucji, która stanowi podstawę do nabycia prawa majątkowego lub rzeczy, obowiązek podatkowy powstaje w momencie wskazanym w art. 6 ust 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. I tak, w zależności od okoliczności, obowiązek podatkowy powstaje:
- z chwilą przyjęcia spadku – w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia,
- z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia – w przypadku nabycia w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego,
- z chwilą zaspokojenia roszczenia – w przypadku nabyciu tytułem zachowku,
- z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego – w przypadku nabycia w drodze zapisu windykacyjnego,
- z chwilą śmierci wkładcy – w przypadku nabycia praw do wkładów oszczędnościowych,
- z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń – w przypadku nabycia w drodze darowizn,
- z chwilą wykonania polecenia – w przypadku nabycia z polecenia darczyńcy,
- z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie w przypadku nabycia w drodze zasiedzenia,
- z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności – w przypadku nabycia w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
- przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Czy najbliższa rodzina zmarłego jest zobowiązana do zapłaty podatku od darowizny lub spadku?
Odpowiedź w tym przypadku jest prosta, gdyż wynika wprost z przepisów, a dokładnie z art. 4a ust 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z regulacją, zwolnieni od podatku w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych będą:
- małżonek,
- zstępni – dzieci, wnuki,
- wstępni – rodzice, dziadkowie,
- pasierb,
- rodzeństwo,
- ojczym i macocha.
Zwolnienie z mocy ustawy będzie możliwe pod warunkiem, że osoby te w terminie 6 miesięcy licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego, zgłoszą nabycie własności danej rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Termin 6 miesięczny obowiązuje również w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, a liczy się go od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
W przypadku przekroczenia terminu, nabywcy będą zobowiązani do zapłaty podatku zgodnie z ogólnymi zasadami.
Czy inne osoby mogą zostać zwolnione od podatku od spadku lub darowizny?
Regułą jest, że wysokość podatku ustalana jest w zależności od grupy podatkowej, do której zostanie zaliczony nabywca. Grupy podatkowe są natomiast ustalane według osobistego stosunku występującego pomiędzy nabywcą, a osobą od której lub po której nabywca nabył rzeczy lub prawa majątkowe.
Przy ustalaniu podatku, należy pamiętać, że obowiązek podatkowy powstaje w chwili przekroczenia progu kwoty wolnej od podatku. Oznacza to, że w przypadku, gdy wartość darowizny czy spadku nie przekroczy wskazanych w ustawie progów, nabywca zostanie zwolniony od zapłaty podatku. Progi kwotowe różnią się natomiast w zależności od tego, do której grupy należy dana osoba.
Polski ustawodawca podzielił nabywców na trzy grupy. I tak obejmują one następujące grono osób:
- I grupa – małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie
- II grupa – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych
- III grupa – inni nabywcy.
I tak, dla poszczególnych grup, kwotami wolnymi od podatku są:
- 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
- 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Gdzie działamy?
Siedziba Naszej Kancelarii mieści się w Poznaniu, stąd też najczęściej sprawy związane z działem spadku prowadzimy przed Sądami Rejonowymi w Poznaniu. Jednakże sam równie często bywam w sprawach spadkowych przed Sądami w Szamotułach, Obornikach, Śremie czy Gnieźnie.
Ponadto Kancelaria prowadzi dwa biura.
Jedno w Jarocinie– dla mieszkańców Jarocina, Krotoszyna, Gostynia, Koźmina czy Pleszewa. Oddział ten prowadzi adwokat Anna Konrady.
Drugie w Wrześni, gdzie Radca prawny Joanna Janiak prowadzi sprawy spadkowe dla mieszkańców Wrześni, Słupcy, Pyzdr, Nekli czy Czerniejewa.